Als gemeente werk je met meerdere digitale systemen en verzamel je daardoor data. Data die steeds waardevoller wordt en essentiëler. Denk hierbij aan de complexe besluiten die je mede op basis van data moet gaan nemen in het kader van de Omgevingswet of de toekomstvoorspellingen en de stappen die je als gemeente moet zetten voor de energietransitie. Data en digitale systemen bieden burgers, bedrijven en overheden enorme kansen, maar zorgen ook voor nieuwe vragen en uitdagingen. Voorbeelden hiervan zijn de impact van kunstmatige intelligentie op de rechten van burgers, de rol van social media in de verspreiding van nep-nieuws, de kwaliteit van open data, de bescherming van de online privacy van burgers en het voorkomen van onrechtmatig gebruik van hun data.
Dit soort grote vragen die de inwoners van jouw gemeente en het functioneren van jouw organisatie aangaan, hoef je als gemeente niet allemaal zelf te beantwoorden of er oplossingen voor te vinden. Het kabinet heeft namelijk een ambitieuze agenda ontwikkeld voor de verdere digitalisering van het openbaar bestuur op verschillende niveaus: NL DIGIbeter - Agenda Digitale Overheid. In dit blog heb ik de belangrijkste zaken hieruit voor je op een rij gezet. En dan specifiek voor het gebruik van data.
Aan de slag met data
Eerst even de verschillende rijksoverheidsplannen en beleidslijnen op een rijtje. In het regeerakkoord is afgesproken dat het kabinet een ambitieuze, kabinetsbrede agenda ontwikkelt voor de verdere digitalisering van het openbaar bestuur op verschillende niveaus. Deze agenda is in 2018 gelanceerd: NL DIGIbeter, Agenda Digitale Overheid. NL DIGIbeter is de uitwerking van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie voor het openbaar bestuur. In de NL DIGIbeter agenda staat onder andere dat de overheid een voorbeeldrol heeft om effectief en verantwoord om te gaan met data. Daarvoor hebben ze de Data Agenda Overheid gemaakt.
De Data Agenda van de overheid
In de Data Agenda Overheid beschrijft de rijksoverheid wat het gaat doen om zorgvuldiger om te gaan met persoonsgegevens, open data en big data. Hoe het analyseren en combineren van overheidsgegevens ten goede kan komen aan het opstellen van beleid en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Daarnaast gaan ze de mogelijkheden van data beter benutten en daarbij vooral te kijken naar de betere bescherming van de rechten van burgers.
De rijksoverheid en de decentrale overheden voeren de Data Agenda Overheid samen uit. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de coördinatie omdat dit ministerie verantwoordelijk is voor de digitale overheid. Daarnaast is dit ministerie verantwoordelijk voor het borgen en beschermen van de rechten van burgers en ondernemers als die door nieuwe ontwikkelingen onder druk komen te staan. Op deze manier wil de rijksoverheid de mogelijkheden van data optimaal benutten, maar met oog voor publieke waarden en ervoor zorgen dat niet iedere overheidsorganisatie opnieuw het wiel moet uitvinden.
Aan welke thema’s besteedt de Data Agenda Overheid aandacht?
Om het behapbaar te maken en mee te kunnen gaan in de razendsnel elkaar opvolgende ontwikkelingen op het gebied van data hebben zij de Data Agenda Overheid geclusterd in vijf thema’s:
- Problemen oplossen met datagedreven werken. Data kan helpen bij de beleidsvorming, de dienstverlening en de uitvoering van overheidstaken. Hiermee gaat de rijksoverheid systematisch aan de slag. Ze maken daarvoor gebruik van de ervaring van koplopers en ze investeren in kennis en contacten en van lopende initiatieven op het gebied van de energietransitie, de mestproblematiek, ondermijnende criminaliteit, armoede en schuldenproblematiek en infrastructurele en ruimtelijke knelpunten.
- Aandacht voor wetgeving en publieke waarden. Dit spitst zich toe op de vraag hoe ver de overheid mag ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van burgers. Hierbij houden ze rekening met de juridische en ethische kaders en werken ze samen met verschillende partners aan nieuwe, algemene principes. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van algoritmen, de nieuwe privacywetgeving (AVG) en het gebruik van open data.
- Overheidsdata kwalitatief verbeteren en efficiënter benutten. Data kan bijdragen aan een goed functionerend bestuurlijk en democratisch stelsel. Om een dienstverlenende en transparante overheid te zijn, is het nodig om over de juiste data te beschikken en (open) data op het juiste moment en op de juiste wijze te delen. Denk hierbij aan het zorgen voor een optimale datakwaliteit en het verbeteren van de basisregistraties.
- Kennis over datagedreven werken verzamelen en delen. Er is veel kennis aanwezig over datagedreven werken in het openbaar bestuur, maar die is vaak erg gefragmenteerd. Een belangrijk onderdeel van de Data Agenda Overheid is dan ook het rapporteren over de voortgang van de agenda en het efficiënt delen van beschikbare best practices. In dit overzicht vind je alvast een selectie van een aantal praktijkvoorbeelden van datagedreven werken binnen de overheid.
- Investeren in mensen, organisatie en cultuurverandering. De omslag naar datagedreven werken is niet te realiseren met een paar simpele ingrepen, zoals een training en een paar goede voorbeelden. Het vergt een cultuurverandering van de organisatie en bij de medewerkers. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van chatbots, maar ook aan het als overheid aantrekken en behouden van data scientists. De rijksoverheid zet daarom in op trainingen, kennis- en veranderprogramma’s, het aantrekken en behouden van internationale ICT-studenten en het verbinden van overheidsbeleid en data science.
Wat kun je wanneer verwachten?
Op verschillende plekken binnen de rijksoverheid zijn ze hard aan het werk om verder invulling te geven aan de Data Agenda Overheid. Hiervoor hebben ze een planning gemaakt die ze regelmatig up to date brengen en het een ‘rolling agenda’ wordt. Je vindt de planning op de Digitale overheid website. Naast dat de rijksoverheid een Data Agenda Overheid heeft gelanceerd met de bovenstaande ook voor gemeenten relevante thema’s, is de Vereniging Nederlandse Gemeenten specifiek voor gemeenten bezig met een gezamenlijke visie op datagedreven sturing. Deze komt in de loop van 2019 uit. Hou daarvoor hun website in de gaten. Mooie ontwikkelingen, en weet dus dat je er als gemeente niet alleen voor staat bij de implementatie van datagedreven werken.
Wil je weten welke stappen je moet zetten om een datagedreven gemeente te worden en hoe je daarvoor business intelligence kunt gebruiken? Download dan in onderstaand eBook “In 3 stappen naar een datagedreven gemeente”
